در فرهنگ اسلامی، جهاد به فعالیتی گفته می شود که شخص در جهت یک آرمان خاصی حاضر است از جان خود بگذرد.مثل جنگ های نظامی.که یا مسلمان آغاز کننده نبرد است مثل حمله به مناطق یهودی نشین مدینه، و یا مسلمان مدافع خود است.
اما جهاد صرفا گذشتن از جان نیست بلکه گذشتن از خواسته های نفسانی و یابه عبارتی بهتر، کنار گذاشتن آنچه خود دوست دارد برای رسیدن به آن آرمان مقدس، مثل جهاد با نفس که در روایات ما ازآن به جهاد اکبر تعبیر شده است.
پس جنگ و جهاد صرفا در مقاتله و جنگ نظامی نمی شود.بلکه هر عملی که به سوی آن هدف والا باشدو جان بر کف بودن را به همراه داشته باشد، جهاد نام دارد.
در هردوره ای نیاز اسلام به یک مقوله خاصی می باشد، گاهی نیاز به صبر مسلمین دارد. و گاهی نیاز به جنگ نظامی و گاهی نیاز به تبلیغ و فعالیت علمی.
در سال چهارم بعد از هجرت بود که پیامبر اکرم به یکی از یاران خویش فرمودند که زبان عبری را فرا بگیرد و جهت تبلیغ اندیشه اسلام به مصر عازم شود.
این نکته خالی از لطف نیست که بدانید در حکومت اسلامی تنها کسی که اجازه صادر کردن فرمان جهاد را دارد ولی معصوم است.
اما برای دفاع از خود یا خانواده یا حکومت، نیازی به حکم ولی معصوم نیست.
در حکومت جمهوری اسلامی دو مرتبه حکم جهاد به معنی دفاع صادر شده است.
یک مرتبه حکم جهاد دفاعی در زمان امام خمینی که در مقابل حمله رژیم بعث عراق صادر شد.
و دیگری حکم جهاد فرهنگی در دهه هفتاد توسط امام خامنه ای که با کلید واژگانی همچون "ناتوی فرهنگی"،"تهاجم فرهنگی" ...
پس تعریف دیگری در مقوله جهاد وارد می شود به نام جهاد فرهنگی که جهاد گر در آن برای حفظ فرهنگ و اصالت اسلامی خویش از جان و خواسته های خود میگذرد.
نمونه این فعالیت ها را در قبل از انقلاب و بعد از پیروزی انقلاب تا دهه هفتاد شاهد بودیم.
آن جا که جوان ایرانی برای رساندن انقلاب به پیروزی حاضر شد از تحصیل و آینده شغلی خود چشم بپوشاند، پس از انقلاب هم تمرکز جوانان به مقوله ای عظیم به نام جنگ ایران و عراق معطوف شد و باز جوان ایرانی فرصتی پیدا کرد تا جهاد را تجربه کند.
اما متاسفانه با تبلیغات سوء دشمن، جوان ایرانی نیز مانند مردمان غرب دچار تفرد گرایی و انحصار طلبی شدند.
تفاوت جوان ایرانی قبل از دهه هفتاد با بعد از آن در این است که جوان قبل دهه هفتاد دارای دیدگاهی اجتماعی،فرهنگی،عمومی بود، اما جوان پس از دهه هفتاد دیدگاهی انحصاری، اقتصادی،شخصی دارد.
صرف نظر از اینکه وظیفه مسوولان فرهنگی است تا روحیه ایثارگری و مهرورزی را در جامعه زنده نگه دارند، هنوز هم برخی جوانان هستند که حاضرند برای دفاع از فرهنگ اسلامی خود از زندگی خویش چشم بپوشانند.
خداوند در قرآن کریم از اینگونه افراد به عنوان کسانی یاد می کند که مانند سد ی محکم، یاد می کند.آنجا که می فرماید:( إن الله یحب الذین یقاتلون فی سبیله صفاً کأنهم بنیان مرصوص) نحل آیه 4
خداوند دوست می دارد کسانی که مقاتله می کنند در راه او، آنانی که مثل سدی محکم و پولادین هستند.
باید گفت که واژه مقاتله از مصدر باب مفاعله گرفته شده که به معنی مشارکت است، یعنی کشتن و کشته شدن. یعنی کسانی که هم برای کشتن آماده اند هم برای کشته شدن.
پس می توان این آیه را بر فعالان فرهنگی نیز اطلاق داد که آن نیز برای رسیدن به هدف خویش حاضرند که هم دشمن را نابود کنند و هم خود فنا شوند.
و فنا شدن در این مسیر طبق اندیشه اسلامی شهادت نام دارد.
